Nooit meer Duitse bijvoeglijke naamwoorduitgangen uit je hoofd leren! Eén verhaal en je snapt het helemaal.
Wat bezorgt je de meeste hoofdpijn als het om Duits gaat?
Als je antwoord 'bijvoeglijke naamwoorduitgangen' is, gefeliciteerd, je bent absoluut niet de enige. Die uitgangen, die als een nachtmerrie steeds veranderen afhankelijk van het geslacht, getal en de naamval van het zelfstandig naamwoord, zijn gewoonweg de 'eerste grote drempel' die beginners afschrikt.
We hebben het allemaal meegemaakt: voor een complexe naamvalstabel je haar uit je hoofd trekken terwijl je alles probeert te memoriseren, om vervolgens bij de eerste zin die je zegt al de mist in te gaan.
Maar wat als ik je vertel dat je die Duitse bijvoeglijke naamwoordverbuigingen eigenlijk helemaal niet uit je hoofd hoeft te leren? Er zit een zeer slim, zelfs elegant, 'werkprincipe' achter.
Vandaag helpen we je met een simpel verhaal om deze logica helemaal te doorgronden.
Een werknemer die ‘afhankelijk is van de baas’
Stel je voor dat elke Duitse zelfstandig naamwoordgroep een klein, duidelijk gestructureerd team is.
- Lidwoord (der, ein...) = De Baas
- Bijvoeglijk naamwoord (gut, schön...) = De Werknemer
- Zelfstandig naamwoord (Mann, Buch...) = Het Project
Binnen dit team heeft de werknemer (het bijvoeglijk naamwoord) slechts één kerntaak: aanvullen wat ontbreekt.
De baas (het lidwoord) heeft als hoofdtaak de essentiële informatie over het project (zelfstandig naamwoord) duidelijk te maken – oftewel het 'geslacht' (mannelijk/onzijdig/vrouwelijk) en de 'naamval' (zijn rol in de zin).
De werknemer (het bijvoeglijk naamwoord) is erg 'verstandig'; hij kijkt eerst hoe ver de baas is met zijn werk en beslist dan wat hij zelf moet doen.
Nu we dit uitgangspunt begrijpen, laten we drie veelvoorkomende 'werksituaties' bekijken.
Situatie één: De baas is supercompetent (zwakke verbuiging)
Wanneer er bepaalde lidwoorden zoals der, die, das in het team verschijnen, is dat alsof er een supercompetente baas met duidelijke instructies arriveert.
Kijk maar:
- der Mann: De baas vertelt je duidelijk dat het project 'mannelijk, nominatief' is.
- die Frau: De baas vertelt je duidelijk dat het project 'vrouwelijk, nominatief' is.
- das Buch: De baas vertelt je duidelijk dat het project 'onzijdig, nominatief' is.
De baas heeft alle cruciale informatie kraakhelder gecommuniceerd. Wat moet de werknemer (het bijvoeglijk naamwoord) doen?
Helemaal niets, hij kan wel achteroverleunen!
Hij hoeft er alleen maar symbolisch -e of -en achter te plakken als een 'gelezen en begrepen'-teken, en zijn werk is klaar.
Der gut_e_ Mann liest. (Die goede man leest.)
Ich sehe den gut_en_ Mann. (Ik zie die goede man.)
Kernregel: Is de baas sterk, dan ben ik zwak. Als de baas alle informatie geeft, gebruikt de werknemer de eenvoudigste uitgang. Dit is de zogenaamde 'zwakke verbuiging'. Simpel, toch?
Situatie twee: De baas is er vandaag niet (sterke verbuiging)
Soms is er helemaal geen baas (lidwoord) in het team. Bijvoorbeeld als je over algemene zaken spreekt:
Guter Wein ist teuer. (Goede wijn is duur.)
Ich trinke kaltes Wasser. (Ik drink koud water.)
De baas is er niet, niemand geeft informatie over het 'geslacht' en de 'naamval' van het project. Wat nu?
Op dat moment moet de werknemer (het bijvoeglijk naamwoord) naar voren stappen en alle verantwoordelijkheid op zich nemen! Hij moet niet alleen het project beschrijven, maar ook duidelijk alle cruciale informatie (geslacht en naamval) laten zien die de baas niet heeft verstrekt.
Je zult dus merken dat in deze situatie van 'afwezigheid van de baas', de uitgang van het bijvoeglijk naamwoord er bijna exact uitziet als die van de 'supercompetente baas' (het bepaalde lidwoord)!
- der → guter Wein (mannelijk nominatief)
- das → kaltes Wasser (onzijdig accusatief)
- dem → mit gutem Wein (mannelijk datief)
Kernregel: Is de baas afwezig, dan ben ik de baas. Zonder lidwoord moet het bijvoeglijk naamwoord de sterkste uitgang gebruiken en alle informatie aanvullen. Dit is de 'sterke verbuiging'.
Situatie drie: De baas is onduidelijk (gemengde verbuiging)
Nu komt de interessantste situatie. Wanneer onbepaalde lidwoorden zoals ein, eine in het team verschijnen, is dat alsof er een baas arriveert die dingen half zegt en een beetje vaag is.
Bijvoorbeeld, de baas zegt:
Ein Mann... (Een man...)
Ein Buch... (Een boek...)
Het probleem is: puur kijkend naar ein, kun je niet 100% zeker zijn of het nu mannelijk nominatief (der Mann) is, of onzijdig nominatief/accusatief (das Buch). De informatie is onvolledig!
Op dat moment moet de 'verstandige' werknemer (het bijvoeglijk naamwoord) te hulp schieten.
Hij zal precies daar waar de informatie van de baas vaag is, de informatie aanvullen.
Ein gut_er_ Mann... (Het 'ein' van de baas is vaag, de werknemer vult de mannelijke informatie aan met -er)
Ein gut_es_ Buch... (Het 'ein' van de baas is vaag, de werknemer vult de onzijdige informatie aan met -es)
Maar in andere situaties waar de informatie duidelijk is, zoals in de datief einem Mann, heeft de -em van de baas al voldoende informatie gegeven, en kan de werknemer weer verder 'achteroverleunen':
mit einem gut_en_ Mann... (De 'einem' van de baas is heel duidelijk, de werknemer kan volstaan met een simpele -en)
Kernregel: Wat de baas niet duidelijk maakt, vul ik aan. Dit is de essentie van de 'gemengde verbuiging' – alleen ingrijpen wanneer nodig, en het ontbrekende deel van de informatie van het onbepaald lidwoord aanvullen.