Сөз жаттау сізге неге сонша қиынға соғады? Мүмкін, әдісіңізді толығымен қате түсінгенсіз.
Сіздің де мұндай жағдай басыңыздан өткен бе:
Сөздік кітапты ұстап, «abandon»-нан «zoo»-ға дейін жаттап шықтыңыз, өзіңіздің таңғажайып табандылығыңызға таң қалдыңыз. Бірақ бір сәтте, досыңызбен сөйлескенде бір сөз айтқыңыз келіп, ойыңыз бос болып, ақырында «ана нәрсе» деп ыңғайсыздана алмастыруға тура келді.
Неге біз сөздерді соншама тырысып жаттасақ та, олар ең қажет болған сәтте есімізге түспей қалады?
Мәселе біз ешқашан күмәнданбаған жерде болуы мүмкін: біз әрқашан тіл үйренуді «тамақ пісіруді үйрену» деп емес, «азық-түлік қор жинау» деп түсінгенбіз.
Миыңыз қойма емес, асүй
Елестетіп көріңізші, сіз бас аспаз болуды армандадыңыз. Сіз не істедіңіз? Базарға барып, үйінді картоп, қызанақ, жуа сатып алдыңыз да, олардың бәрін асүйге үйіп қойып, күнделікті оларға қарап: «Бұл – картоп, бұл – қызанақ...» деп қайталайсыз.
Бұл ақылға сыйымсыз естіледі, солай ма? Жоғары сапалы азық-түлікке толы қойма сізді жақсы аспаз етпейді.
Бірақ біз ағылшын тілін көбінесе осылай үйренеміз. Біз сөздік қолданбаларын үздіксіз қолданып, жаңа сөздер дәптерлерін жүргізіп, жеке-жеке сөздерді миымызға тығамыз. Біз «азық-түлік» жеткілікті жиналса, бір күні «үлкен той дастарханын дайындай аламыз» деп ойлаймыз.
Шындық мынада: миыңыз сөзді оны «жаттағаныңыз» үшін емес, оны «қолданғаныңыз» үшін есте сақтайды.
Тамақ пісіруді үйренгендей, сіз азық-түлікті өңдеу, үйлестіруді сынау, дәм тату арқылы ғана әрбір азық-түліктің ерекшелігін түсінесіз. Тіл де солай, тек нақты контексте қолдану, түсіну, сезіну арқылы ғана сөздер сіздің бөлігіңізге айналады.
Ендеше, «азық-түлік жинаушы» болуды тоқтатыңыз. Бүгіннен бастап, нағыз «тіл шебері» болуды бірге үйренейік.
1. Азық-түлікке қарап қана отырмай, рецепттерді оқыңыз
Ескі әдіс: Сөз тізімін жаттап, А-дан Z-ге дейін. Жаңа идея: Сізге шынымен қызықты «рецептті» табыңыз – бұл сізге ұнайтын фильм, ерекше әсер қалдыратын ән, қызықты технологиялық мақала немесе сіз қадағалайтын блогер болуы мүмкін.
Сіз осы шынымен ұнататын мазмұнға терең енгенде, миыңыз енді ақпаратты енжар қабылдамайды. Ол сюжетті түсінуге, эмоцияларды сезінуге, байланыс орнатуға белсенді түрде кіріседі. Бұл процесс барысында жиі кездесетін, маңызды сөздер тағамдағы ажырамас дәмдеуіш сияқты, табиғи түрде сіңіп кетеді. Сіз оны «жаттамайсыз», керісінше, осы «рецептті» түсіну үшін «қолданасыз».
2. Оқшау жаттамаңыз, «тағамның» ішінде үйреніңіз
Ескі әдіс: sky = аспан; beautiful = әдемі. Жаңа идея: «I was looking at the beautiful sky.» (Мен әдемі аспанға қарап тұр едім.)
Қайсысын есте сақтау оңайырақ? Әрине, соңғысы.
Оқшау сөздер шикі картоп сияқты, суық әрі қатты. Бірақ ол бір тағамда кездескенде, оның жылуы, дәмі және көрінісі пайда болады.
Енді, жаңа сөз кездестіргенде, оның тек қазақша мағынасын жазып қана қоймаңыз. Оның тұрған сөйлемін немесе оны қамтитын тіркесті толығымен көшіріп алыңыз. Бұл сөзді бір оқиғада, бір суретте, бір көңіл-күйде өмір сүргізіңіз. Сонда ғана ол сіздің жадыңызда тамыр жая алады.
3. Сізге бүкіл әлемнің дәмдеуіштері қажет емес, тек бірнеше таңдаулылары жеткілікті
Ескі әдіс: Таныс емес сөзді көрсеңіз, оны іздеп, әрбір сөзді меңгеруге тырысу. Жаңа идея: Мұқият таңдап, тек «тамақ пісіргенде» шынымен қолданатындарыңызды үйреніңіз.
Керемет аспаз асүйдегі барлық дәмдеуіштерді білетінімен емес, өзінің ең жиі қолданатын бірнеше дәмдеуішін шебер қолдана алатынымен ерекшеленеді.
Тіл үйрену де солай. Сізге шынымен «базальт» немесе «Пелопоннес соғысы» қалай айтылатынын білу қажет пе? Егер сіз геолог немесе тарих әуесқойы болмасаңыз, жауап теріс болуы мүмкін.
Күшіңізді сіздің өміріңізбен, жұмысыңызбен, қызығушылықтарыңызбен тығыз байланысты сөздерге шоғырландырыңыз. Өзіңізге сұрақ қойыңыз: Бұл сөзді достарыммен сөйлескенде қолданамын ба? Бұл сөз менің сүйікті тақырыбыма қатысты ма? Егер жауап теріс болса, оны әзірше қоя тұрыңыз. Таңдау жасай біліңіз, миыңыз сізге риза болады.
Нағыз құпия: Енді «азық-түлікті жалғыз дайындауды» тоқтатып, достарыңызбен «тағам бөлісуге» барыңыз
Біз тамақ пісіруді үйренгенде, түпкі мақсатымыз бір үстел толы тағамға жалғыз таңырқау емес, отбасымызбен және достарымызбен бөліскендегі қуаныш пен байланыс.
Тіл де солай.
Тіл үйренудің ең тиімді, ең қуанышты жолы – оны нақты адамдар арасындағы қарым-қатынаста қолдану. Бұл тіл үйренудің түпкі «асүйі». Мұнда сіз тек «аспаздық» дағдыларыңызды жетілдіріп қана қоймай, «тағамның» өзінен де ләззат аласыз.
Білемін, сіз сөздік қорыңыз жеткіліксіз болып, қателесіп қалудан, ыңғайсыз жағдайға тап болудан қорқуыңыз мүмкін. Бұл жаңа бастаған аспаздың өзі пісірген тағамның дәмсіз болып қалуынан алаңдағаны сияқты.
Ал егер «ақылды асүй көмекшісі» болса ше? Сіз асығыс дәмдеуіш таба алмай (сөзді есіңізге түсіре алмай) тұрғанда, ол оны сізге бірден ұсынып, ас пісіру процесіңізді (әңгімеңізді) кедергісіз етсе ше?
Дәл осыны Intent сияқты құрал сізге бере алады. Бұл – жасанды интеллект аудармасы енгізілген чат қолданбасы, ол сізге әлемнің кез келген бұрышындағы адамдармен кедергісіз қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Сіз тұтылып қалғанда, ол сізге нақты уақытта аударып береді, бұл сіздің назарыңызды «сөз іздеуге» емес, «қарым-қатынасқа» шоғырландыруға мүмкіндік береді. Сіз нақты диалогтар барысында ең пайдалы «азық-түліктерді» табиғи түрде меңгересіз.
Байқап көргіңіз келе ме? Әлеммен дос болыңыз: https://intent.app/
Қорыта айтқанда, сөз жаттауды енді қиын жұмысқа айналдырмаңыз.
Жалғыз «сөз жинаушы» болуды тоқтатып, қуанышты «тіл аспазы» болыңыз.
Сүйікті «рецептіңізді» (мазмұныңызды) табыңыз, нақты «тағамда» (контексте) сөз үйреніңіз, сізге ең қажет «азық-түліктерге» (негізгі сөздерге) назар аударыңыз, ең бастысы, «дайындаған тағамыңызды» (диалогты) басқалармен батыл бөлісіңіз.
Сіз тіл үйренудің енді қиын күрес емес, таңғажайыптар мен байланыстарға толы керемет саяхат екенін түсінесіз.