Inglizcha gapirishingiz nima uchun doim biroz "g'alati" tuyuladi?
Shuncha yillar ingliz tili o'rganganingizga, lug'at boyligingiz anchagina va ko'p grammatik qoidalarini yodlaganingizga qaramay, nima uchun biror jumlani gapirganda o'zingizni har doim robotdek his qilasiz, biroz "insoniy ruh" yetishmayotgandek tuyulasiz va hatto ona tilida so'zlashuvchilar ham buni eshitib biroz "g'alati" deb o'ylashadi?
Muammo siz qanchalik murakkab so'zlarni ishlatganingizda emas, balki jumlada "vaqtni" qanday joylashtirishingizdadir.
Bu xuddi kinoga o'xshaydi: ba'zi rejissyorlar hikoyani juda qiziqarli qilib tasvirlay oladi, boshqalari esa tomoshabinni tushunmovchilikka solib qo'yadi. Farq shundaki, yaxshi rejissyor vaqtning kadrlarini qanday joylashtirishni biladi.
Bugun biz zerikarli grammatika haqida gapirmaymiz, balki ingliz tilida qanday qilib "yaxshi rejissyor" kabi gapirish haqida suhbatlashamiz.
Ingliz tilida yaxshi gapirish, yaxshi rejissyor bo'lishga o'xshaydi
Yaxshi rejissyor hikoya aytganda, uchta narsani aniq bayon qiladi:
- Bu sahna qancha vaqt davom etdi? (Davomiylik - Duration)
- Bu sahna qancha vaqtda bir marta paydo bo'ladi? (Chastota - Frequency)
- Voqea qachon sodir bo'ldi? (Vaqt nuqtasi - When)
Ingliz tilidagi jumlalardagi vaqt ravishlari mana shu uchta kadr rolini o'ynaydi. Ona tilida so'zlashuvchilarning nutqi silliq va tabiiy bo'lishining sababi shundaki, ularning miyasida bu kadrlarni tartibga solish uchun yozilmagan "rejissyor qoidasi" bor.
Bu qoida aslida juda oddiy.
Rejissyorning vaqt qoidasi: Avval "qancha vaqt," keyin "qanchalik tez-tez," va nihoyat "qachon"
Ushbu oltin ketma-ketlikni eslab qoling: 1. Davomiylik → 2. Chastota → 3. Vaqt nuqtasi
Bu ingliz tilini his qilishning asosiy siri. Keling, bir nechta misollarni ko'rib chiqaylik:
1-sahna: Faqat "Davomiylik" va "Chastota" mavjud bo'lganda
I work for five hours (Qancha davom etdi) every day (Sodir bo'lish chastotasi). Men har kuni besh soat ishlayman.
Ko'rib turganingizdek, avval "qancha vaqt davom etdi" (for five hours) deyiladi, keyin esa "qanchalik tez-tez takrorlanadi" (every day) deyiladi. Tartib juda aniq.
2-sahna: Faqat "Chastota" va "Vaqt nuqtasi" mavjud bo'lganda
The magazine was published weekly (Sodir bo'lish chastotasi) last year (Sodir bo'lish vaqti). Bu jurnal o'tgan yili har hafta nashr etilgan.
Avval "chastota" (weekly) aytiladi, keyin esa "voqea foni" (last year) ko'rsatiladi.
3-sahna: Uchta kadr birdaniga qo'llanilsa
Endi, eng katta qiyinchilikni qabul qilamiz. Agar bir jumlada ham "davomiylik," ham "chastota," ham "vaqt nuqtasi" birga mavjud bo'lsa, nima qilish kerak?
Qo'rqmang, bizning rejissyorlik qoidamizni qo'llaymiz:
She worked in a hospital for two days (1. Qancha vaqt davom etdi) every week (2. Sodir bo'lish chastotasi) last year (3. Sodir bo'lish vaqti). U o'tgan yili har hafta ikki kun kasalxonada ishlagan.
Nihoyat, hamma narsa aniq bo'ldimi? Vaqt elementlarini "qancha vaqt → qanchalik tez-tez → qachon" ketma-ketligida joylashtirganingizda, butun jumla darhol aniq, kuchli bo'lib chiqadi va juda tabiiy eshitiladi.
«Vaqt hissini» o'z intuitsiyangizga aylantiring
Keyingi safar ingliz tilida gapirishdan oldin, endi murakkab qoidalar haqida o'ylamang.
O'zingizga savol bering: "Bu jumlaning rejissyori sifatida, hikoyamni aniqroq qilish uchun vaqtni qanday joylashtirishim kerak?"
- Avval davomiylikni tasvirlang: Bu ish qancha vaqt davom etdi?
for three years,all day - Keyin chastotani belgilang: Bu qancha vaqtda bir marta sodir bo'ladi?
often,sometimes,every morning - Nihoyat, mavzuni ko'rsating: Bu barchasi qachon sodir bo'ldi?
yesterday,last month,now
Albatta, eng yaxshi rejissyor ham amaliy mashg'ulotlarga muhtoj. Dunyo bo'ylab do'stlar bilan muloqot qilganingizda, bu "rejissyorlik tafakkuri" qo'l keladi. Agar stresssiz mashq maydonchasini qidirayotgan bo'lsangiz, Intent deb nomlangan ushbu chat ilovasini sinab ko'rishingiz mumkin. Uning o'rnatilgan AI tarjimoni sizga til to'siqlarini yengishga yordam beradi, bu sizni "yaxshi hikoya aytishga" e'tibor qaratishingizga imkon beradi, noto'g'ri so'z ishlatishdan xavotirlanish o'rniga. Haqiqiy insonlar bilan tabiiy suhbatlashganingizda, vaqtni joylashtirish usullari sekin-asta sizning intuitsiyangizga aylanib borayotganini payqaysiz.
Bugundan boshlab, yodlashni unuting. Rejissyor kabi o'ylashni o'rganing, shunda siz payqaysizki, ingliz tilidagi nutqingiz nafaqat aniqroq bo'ladi, balki yanada jonliroq ham bo'ladi.