Бір адам қанша тіл үйрене алады деп сұрауды қойыңыз, бұл қате сұрақ
Сіз де түн тыныштығында бейнелерді қарап отырып, жеті-сегіз тілде еркін сөйлейтін "шеберлерді" көріп, іштей өзіңізге: бір адамның миына қанша тіл сыяды деп сұрақ қойған шығарсыз?
Бұл сұрақ сиқырлы дуал сияқты. Ол біздің оқуға деген құштарлығымызды оятады, сонымен бірге жиі алаңдаушылық пен көңіл қалу сезімін тудырады. Біз "санға" құмармыз, тіпті қанша тіл үйренсек, соншалықты тамаша боламыз деп ойлаймыз.
Бірақ бүгін сізге айтқым келеді: біз басынан бастап қате сұрақ қойған болуымыз мүмкін.
Мақсатыңыз "тізім жинау" ма, әлде "дәмін сезіну" ме?
Маған сізге шағын әңгіме айтып берейін.
Елестетіп көріңіз, екі түрлі "гурман" бар.
Біріншісін "Тіркеуші король" деп атайық. Оның телефон галереясында әртүрлі таңдаулы мейрамханаларда түскен селфилері толы. Ол жүз мейрамхананың атын тез айтып бере алады, әр мейрамхананың ерекше тағамдарын жатқа біледі. Бірақ сіз одан: "Бұл тағам неге дәмді? Оның артындағы аспаздық әдістері мен мәдениеті қандай?" – деп сұрасаңыз, ол сасқалақтап қалуы мүмкін, сосын тез арада келесі мейрамхана тақырыбына ауысып кетеді. Ол үшін тағам "жинау" мен "мақтану" үшін, тіркеу жазбалары сияқты.
Екіншісін "Нағыз гурман" деп атаймыз. Ол көп мейрамханаға бармаған шығар, бірақ ол отырған әр тамақты ықыласпен татады. Ол аспаздың тұздықта жасырған шеберлігін сезеді, бұл тағамның жергілікті мәдениеттегі өзгерістері туралы әңгімелей алады. Ол тек дәм ғана емес, сонымен қатар тағамның артындағы әңгімелерді, адамгершілікті және әлемді тамашалайды. Ол үшін тағам "байланыс" пен "тәжірибе" үшін.
Енді тіл үйренуге қайта оралсақ. Сіз қандай адам болғыңыз келеді деп ойлайсыз?
Тіл – марка емес, оны тек жинауды ойламаңыз
Көп адамдар байқаусызда тіл үйренудегі "Тіркеуші корольге" айналып жатады.
Олар өз түйіндемелеріне "бес тілді жетік меңгерген" деп жазуға құмар, 20 тілде "сәлем" айтуға әуес. Бұл керемет естіледі, бірақ кейде олардың білімі оңай әшкере болады.
Тарихта осыған ұқсас әйгілі сәтсіздік болған. 58 тілді меңгердім деп мәлімдеген біртүрлі адамды теледидар бағдарламасына шақырған. Жүргізуші әртүрлі елдердің ана тілінде сөйлейтін бірнеше адамды шақырып, сол жерде сұрақ қойды. Нәтижесінде, жеті сұрақтың ішінен ол тек біреуіне ғана кекештеніп жауап берді. Жағдай өте ыңғайсыз болды.
Ол сансыз "Мишлен" нұсқаулықтарын жинап алып, бірақ бірде-бір тағамның дәмін татып көрмеген "Тіркеуші король" сияқты. Оның тіл білімі - әлсіз көрме экспонаты, коммуникация құралы емес.
Бұл біздің барлық тіл үйренушілерге қоңырау қағады: тілдің құндылығы оны қанша "білгеніңізде" емес, онымен не "істегеніңізде".
Нағыз шеберлер тілді "есік ашу" үшін қолданады
Мен кейбір нағыз тіл шеберлерін танимын. Олар мүмкін "Мен 40 тіл білемін" деп айтып жүрмейді, бірақ сіз олармен сөйлескенде, олардың әр тілге және оның артындағы мәдениетке деген үлкен қызығушылығы мен терең түсінігі бар екенін байқайсыз.
Олар тілді өз төлқұжатына тағы бір "тіл мөрін" басу үшін емес, жаңа әлем есігін ашатын кілт алу үшін үйренеді.
- Бір тіл үйрену – әлемге жаңа көзқараспен қарау деген сөз. Сіз түпнұсқа кітаптарды оқи аласыз, аударылмаған фильмдерді түсінесіз, басқа мәдениеттің әзіл-оспағын және қайғысын ұғынасыз.
- Бір тіл үйрену – басқа адамдармен байланыс орнатудың тағы бір жолы. Сіз шетелдік досыңызбен оның ана тілінде терең әңгіме құрып, мәдени кедергілерді жеңіп шыққан жылулық пен түсіністікті сезінесіз.
Бұл тіл үйренудің ең қызықты жері. Бұл сандар туралы жарыс емес, үнемі жаңалық ашу және байланыс орнату саяхаты.
Сондықтан, "бір адам ең көп қанша тіл үйрене алады" деп бас қатырмаңыз. Одан да өзіңізге: "Тіл арқылы қандай әлемнің есігін ашқым келеді?" – деп сұраңыз.
Сіз жаңа бір тілді ғана үйренген болсаңыз да, егер онымен дос тауып, бір әңгімені түсіне алсаңыз, онда сіз кез келген "Тіркеуші корольден" де табысты "гурман" боласыз.
Әрине, қазіргі таңда мәдениетаралық диалогты бастау бұрын-соңды болмағандай жеңілдеді. Intent сияқты чат қолданбаларында қуатты жасанды интеллект (ЖИ) аударма функциясы бар. Ол сіздің жеке жолбасшыңыздай, әлемнің кез келген бұрышындағы адаммен алғашқы әңгімеңізді оңай бастауға көмектеседі. Ол сізге бастапқы кедергілерді жойып, мәдениетаралық қарым-қатынастың рахатын бірден "татуға" мүмкіндік береді.
Ақыр соңында, есте сақтаңыз: тіл қабырғадағы олжа емес, қолдағы кілт. Маңыздысы оның қанша кілтіңіз бар емес, олармен қанша есік ашып, қанша түрлі пейзажды көргеніңіз.