Yodlab olishni bas qiling! Til – muzey emas, balki jo'shqin daryodir
Siz ham hech bunday hisni boshdan kechirganmisiz?
Necha yillar davomida ingliz tilini mashaqqat bilan o'rgandingiz, son-sanoqsiz so'zlar va grammatika qoidalarini yod oldingiz, ammo chet elliklar bilan suhbatlashganda yoki eng yangi Amerika seriallarini tomosha qilganda, doim bir qadam orqada qolayotgandek his qilasiz. Kecha o'rgangan so'z bugun yangi ma'noga ega bo'ladi; darsliklardagi standart foydalanish usullari esa internetda turli jargonlar va qisqartmalar bilan almashtirilgan.
Bu tushkunlik hissi, go'yo siz eski xaritani qatʼiyat bilan o'rgangan-u, ammo oyoq ostingizdagi shahar allaqachon baland binolar bilan to'lgan, ko'chalar esa o'zgarganini anglab yetgandekdir.
Muammo aslida nimada?
Muammo sizda emas, balki tilga bo'lgan munosabatimizda. Bizga doimiy ravishda til muzeydagi eksponat, kitoblarga yozilgan va hech qachon o'zgarmaydigan qoidalar to'plami deb o'rgatilgan. Biz arxeologlar kabi uning "toshqotgan qoldiqlarini" ehtiyotkorlik bilan o'rganamiz.
Ammo haqiqat shundaki: Til – aslo qotib qolgan muzey emas, balki tinimsiz oqib turgan jonli daryodir.
Bu daryoni tasavvur qiling.
Uning manbai – minglab yillar avvalgi qadimiy tillardir. Daryo suvi manbadan boshlab, oldinga qarab oqadi. U yangi o'zanlarni hosil qiladi, xuddi grammatika asta-sekin o'zgarib borganidek; yo'l-yo'lakay loy, qum va toshlarni o'ziga tortadi, xuddi til butun dunyo madaniyatini o'ziga singdirib, yangi so'zlar va jargonlarni yaratganidek; u son-sanoqsiz irmoqlarga bo'linib, turli xil urg'u va shevalarni hosil qiladi; ba'zan, ba'zi irmoqlar qurib qoladi, xuddi lotin tili kabi "o'lik" tilga aylanadi va faqatgina daryo o'zanining izlari qoladi.
Bugun biz aytayotgan har bir gap, ishlatayotgan har bir so'z – bu ulkan daryodagi eng yangi, eng jonli to'lqinlardir.
Shunday qilib, siz biror yangi internet so'zini yoki ilgari ko'rmagan ifoda usulini eshitganingizda, bu "xato"ga duch kelganingiz emas, balki bu daryoning ko'z o'ngingizda jo'shqin oqayotganiga o'zingiz guvoh bo'lganingizdir. Bu aslida hayajonli voqea bo'lishi kerak edi!
Unda, bu daryoda qanday qilib suzishimiz kerak, to'lqinlar tomonidan chalqanchoq bo'lmasdan?
Javob shuki: Butun daryo o'zanining xaritasini yodlashga urinmang, balki suzishni o'rganing va suv oqimining yo'nalishini his qiling.
"Mukammallik" va "standart" degan g'oyalardan voz keching. Tilning asosiy maqsadi – muloqot qilish, bog'lanishdir, imtihon emas. Suvning kimyoviy tarkibini qirg'oqda o'rganishdan ko'ra, to'g'ridan-to'g'ri suvga sakrab, uning harorati va oqimini his qilish afzalroq.
Ko'proq ko'ring, ko'proq tinglang, ko'proq gapiring. Eng yangi filmlarni ko'ring, zamonaviy estrada qo'shiqlarini tinglang, eng muhimi, haqiqiy odamlar bilan muloqot qiling. Tilning real vaziyatlarda qanday qo'llanilishini his qiling, shunda siz uning darsliklardagidan o'n ming barobar jonliroq va qiziqarliroq ekanligini kashf etasiz.
Albatta, birgalikda "suzish" uchun hamrohlarni qayerdan topamiz? Ayniqsa, ular dunyoning boshqa chekkasida bo'lsa-chi?
Aynan shu paytda, texnologiya qo'limizdagi eng kuchli eshkakka aylana oladi. Intent kabi vositalar aynan shu maqsadda yaratilgan. Bu sun'iy intellekt tarjimasi o'rnatilgan chat ilovasi bo'lib, u sizga bevosita real suhbatlar "daryosiga" sakrashga va dunyoning istalgan burchagidagi odamlar bilan muloqot qilishga imkon beradi. Siz endi izolyatsiya qilingan so'zlarni o'rganmaysiz, balki tilning hozirgi vaqtdagi jonli hayotiyligini his qilasiz.
Shunday qilib, do'stim, endi tilning "arxeologi" bo'lishni bas qiling.
Tilning "syorfchisi" bo'ling, o'zgaruvchan to'lqinlarni boshqaring. Keyingi safar, biror yangi so'z yoki yangi ifodani eshitganingizda, tushkunlikka tushmang. Aksincha, hayajonlaning, chunki siz to'lqinning cho'qqisida turibsiz va til degan bu ulkan daryoning oldinga qarab jo'shqin oqayotganiga o'z ko'zingiz bilan guvoh bo'lmoqdasiz.